زردشتی ها  در شهر های مختلف ایران  چون یزد، کرمان، شیراز و تهران زندگی می کنند.  امروزه جمعیت قابل توجهی از پیروان آیین زردشت در شهر تهران زندگی می کنند، ناگفته نماند که که پیش از انقلاب دراین شهر جمعیت بیشتری  هم داشتند. در شهر تهران دو آتشکده وجود دارد یکی در محوطه تهران پارس و دیگر در خیابان میرزا کوچک خان در تهران است که آدریان نام دارد در این مقاله مجله ی گردشگری آژانس بیسان گشت مهر به معرفی آتشکده آدریان تهران می پردازد.

آتشکده آدریان کجاست؟

آتشکده آدریان در خیابان میرزا کوچک خان واقع شده است. اگر می خواهید این آشتکده را ببینید  شما می توانید به خیابان جمهوری بروید و در تقاطع سی تیر و میرزا کوچک خان به سمت میرزا کوچک خان بروید. در سمت شرق خیابان کنار مدرسه فیروز بهرام، آتشکده آدریان قرار دارد. اگر می خواهید از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید، شما می توانید از خط یک مترو تهران استفاده کنید و درایستگاه امام خمینی پیاده شوید و با اندکی پیاده روی به خیابان سی تیر برید. در انتهای خیابان سی تیر خیابان میرزا کوچک  خان قرار دارد که آتشکده آدریان در ضلع شرق خیابان واقع شده است.

تاریخچه آتشکده آدریان

بانی آتشکده آدریان ارباب کیخسرو شاهرخ رییس انجمن زردشتیان تهران در اواخر دوران قاجار بوده است. این بنا توسط وی در سال ۱۲۹۳ خورشیدی ساخته شد که ساخت آن سه سال طول کشید. برای تامین مالی ساخت این آتشکده از بهرام جی بیکاجی رئیس انجمن پارسیان هندوستان و زردشتی های ایران و هند کمک گرفت شد. در مراسم نهادن سنگ بنای این آتشکده افراد معروفی چون رضا قلی خان معاون وزارت معارف، محمد علی فروغی معروف به ذکاء الملک، میستر بهرام جی، میستر شاهپورجی، مجد السلطنه نماینده وزارت امور خارجه و تعدادی از خوانین زرتشتی حضور داشتند.

این آتشکده در روز سه آذر سال ۱۲۹۶سه ساعت مانده به غروب خورشید باز شد و در آن شش پسر و دختر نوجوانان آیین سدره پوشانی را به جا آوردند. این آیین برای کودکان ۷ الی ۱۰ ساله برپا می شود و عنوان نمادی  پیروی از آیین زردشتی است. آتش این آتشکده با توجه به نوشته‌ های ارباب کیخسرو شاهرخ از یزد به تهران آوردند که ۲۵ روز طول کشید و مراسم خاص برای آن در نظر گرفته شد. آتشکده آدریان در ۱۲ بهمن سال ۱۳۸۱ ه.ش  به شماره ثبتی ۷۴۴۲ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

معماری آتشکده آدریان

در نمای این بنا طرح آجر کار قدیمی می بینید که یک در چوبی زیبا خود نمایی می کند. در بالای با طرح گچبری و آجرکاری دو فرشته دیده می شود که یک قاب را بر روی دست گرفته اند. بر روی این قاب نوشته خشنوتره اهورامزدا که به معنای خشنودی اهورامزدا است. در دیوار بیرونی آتشکده از طرح های آجر کاری استفاده شده است که طرح قطار بندی را می توانید ببینید.

از یک راهرو وارد  می شوید و در سمت چپ راهرو اتاق های ادارای قرار دارد. این آتشکده یک حیاط بزرگ دارد که در وسط آن ساختمان اصلی قرار گرفته است. در مقابل ساختمان اصلی یک حوض فیروزه ای رنگ آبی است که دورتا دور آن با شمعدانی های زیبا تزیین شده است.

بنای سنگی را می بینید که دارای یک ایوان است. این ایوان شش ستون سنگی دارد. این ستون ها مشابه ستون های تخت جمشید است که سر ستون آن هم دوگاو به هم پشت کرده است. گاو در آیین زردشتی نمادی برای آفرینش است و شاید به خاطر همین از سرستون های با مجسمه  گاو استفاده شده است.

در بالای ستون ها یک ازاره سنگی می بینید که شخصی کمان به دست است که لباس هخامنشی دارد در مقابل فروهر ایستاده است.‌ در بالای این نقش برجسته میان دو فرشته بخشی از اوستا به  نام هفت یشت نوشته شده است. این ازارسنگی هم نمی گذارد که سقف شیروانی این مجموعه دیده شود.

در یادداشت های ارباب کیخسرو نوشته شده است که در سال ۱۳۴۵ نمای بنا سنگ شده است. در تزیین این بنا از آجرکاری، گچبری و حجاری استفاده شده است. سقف داخل بنا هم به صورت طاق و تویزه ای است که برای آن ساخته شده است.

بخش های متخلف آتشکده آدریان

آتشکده آدریان از بخش های مختلفی از جمله سالن نیایش، محل نگهداری آتش مقدس، اتاق یشت خوانی، اتاق موبدان، آشپزخانه، تالار میرزا جمشید مهربان کرمانی ساخته شده است.

نمازگاه یا سالن نیایش

تالار نیاشگاه آتشکده آدریان از  قسمت جنوبی، شمالی و شرقی است. دورتا دور اتاق آتشکده صندلی های نمازگران گذاشته شده است و کف این سالن هم با قالی های دست بافت خوش و رنگارنگ پوشیده شده است. در سمت چپ نیاشگاه قاب گچبری را می بینید که بر روی نوشته شده است: “اهورا، به یاری اهورامزدا از دهش نیک اندیشان پارسیان هندوستان پایه آدریان تهران استوار گردید و از کمک نیک خواهان زرتشتیان تهران بفرخندگی انجام یافت مردادماه باستانی ۱۲۸۶ به درخواست انجمن زردشتیان تهران و یاوری سیت بهرامجی بیکاجی و رهنمونی و دستکاری این بنده کیسخرو”.

در سقف بنا از طاق و‌تویره استفاده شده است که بر روی تویزه ها با رنگ طلایی و‌مسی تزیین شده اند. زردشتی ها پنج وعده نماز دارند که به آتشکده می روند و به عبادت اهورامزدا  می پردازند. این مکان محل نمازگذاری زردشتی های تهران است.

محل نگهداری آتش آتشکده آدریان

آتش آتشکده آدریان در اتاقی مربع شکل است که از سه طرف دارای شیشه است. در داخل آن یک مجمر بزرگ آتشدان قرار دارد که کنده چوبی آتش می سوزد. در اتاق نگهداری آتش در شمال است و در پشت فضایی به ابعاد ۱۲ در ۴ متر تعبیه شده است که در آن به محوطه حیاط راه دارد. تنها کسی که حق ورود به اتاق آتش را دارد آتش بان است که وظیفه ی تمیز کردن مجمر آتشدان و روشن نگاه داشتن آتش را دارد. آتشبان در آیین زردشتی  آدوران بندک یا آتخش بندگ می نامند. چهار گوشه بودن آتشکده نشان از چهار عنصر اصلی آب، باد، خاک و نور است.

زردشتی ها آتش را بالاتر از سطح زمین می گذارند و معمولا سقف اتاق آتش را بلند می سازند که معمولا چهار متر است تا جایگاه شکوه آتش را دو چندان و بزرگ تر جلوه دهد. در سقف اتاق آتش، آتشکده آدریان چهار دودکش قرار دارد تا دود حاصل از آتش را بیرون انتقال دهد. در ضلع شرقی اتاق آتشکده هم سه گاو صندوق  برای  کمک به نیازمندان، بیماران قرار دارد و هم چنین زردشتی ها می توانند نذورات مالی خود در آن قرار دهند.

اتاق یشت

یکی دیگر از مجموعه های آتشکده آدریان اتاق یشت است. این بخش از سالن بزرگ و کوچک تشکیل شده است و مربوط به مراسم برگزاری  درگذشتگان است که برای مراسم های سوم، سی روزه و سالگرد درگذشتگان است.  دارای یک میز بزرگ است  که سفره سفیدی  بر روی آن می اندازند و خوراکی ها بر روی آن چیده می شود.‌ موبد های نماز مخصوص را می خواند و حاضران به اوستا و گفته های موبد گوش می سپارند. پس از پایان نماز آجیل ها را می خورند. موبد هم میوه ها هنگام اوستا خوانی خرد می کند و به  حاضران در جمع می دهد.

آشپزخانه

بخشی دیگر از مجموعه آتشکده آدریان آشپزخانه است. این آشپزخانه در انتهای حیاط و پشت ساختمان مرکزی قرار دارد  که دو عدد تنور دارد و چندین پلو پز در آن قرار دارد. از آشپزخانه برای مراسم های مختلف استفاده می شود. هم چنین برای مراسم درگذشتگان انواع خوراکی های مخصوص در آن پخته می شود. از غذا های مراسم درگذشتگان می توان  سیرو شداب، سیرگ، حلوای برنج و حلوای شکر را نام برد.

مجموعه سالن های پذیرایی

از سمت کوچه هم در وجود دارد که به سمت مجموعه های پذیرایی راه دارد. این مجموعه پذیرایی ها سه طبقه است. طبقه همکف که دارای سالن خسروی و سالن بهمن است که ویژه عروسی ها است. سالن ایرج  هم برای مراسم مذهبی  مانند سال، سی روزه و پرسه اختصاص دارد. در طبقه دوم سالن جلسه هیات مدیره انجمن زردشتی ها است. در این مجموعه ملاقات های مردمی با موبد موبدان هم قرار دارد.

آتش بهرام

در آتشکده آدریان آتش بهرام  با ورهرام نگهداری می شود. این نوع آتش را فقط موبدانی حق مراقبت از آن را دارند که سخت ترین آیین های دینی تطهیر را گذرانده اند و جز آنان هم کسی حق ورود به اتاق آتش را ندارد. آتش بهرام اهمیت زیادی برای زردشتی ها دارد و باور بر این است که خاموش شدن به معنای خاموش شدن دین است. این آتش به عموم مردم تعلق دارد و نباید لحظه ای آن را خاموش کرد. آتش بهرام  از کنده های  چوب درخت گردو، هلو، آلبالو و گیلاس تغذیه می کند که در اثر سوختن هم دود کمی دارند. از ویژگی های چوب سوخت آتشکده زردشتی ها این است نباید کاربری صنعتی داشته باشد و طول زمان سوختن هم باید طولانی باشد.

ساعات بازدید آتشکده آدریان

ساعت بازدید آتشکده ادریان از ۸:۳۰ تا ۱۲ است. هر فردی برای عکس برادری هم نیاز به مجوز دارد. این آتشکده بازدیدی در روزه جمعه ندارد و همه روزه به غیر از جمعه باز است. برای ورود هم موبد در آتشکده حضور دارند تا میهمان ها را راهنمایی کنند. برای عکاسی حتما باید با انجمن زردشتی ها هماهنگ لازم را انجام دهید و مجوز را از آن ها دریافت کنید.

سخن آخر

در این مقاله آتشکده آدریان تهران معرفی شد. اگر شما علاقه مند به بازید این آتشکده هستید، شما می توانید تور خیابان سی تیر را از سوی آژانس بیسان گشت مهر  شرکت کنید و در کنار دیگر مجموعه های تاریخی و آیینی این منطقه، آتشکده آدریان را هم ببینید.