ترکمن صحرا، سرزمینی پهناور و سرسبز در شمال ایران است که با طبیعت بکر و منحصر به فرد، فرهنگ و آداب و رسوم خاص و مردمی خونگرم و مهمان نواز، هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند. در این مطلب از بیسان گشت، به معرفی ترکمن صحرا و جاذبه های دیدنی این منطقه، می پردازیم. با ما همراه باشید تا سفری به ترکمن صحرا داشته باشیم و با زیبایی های این سرزمین نگارین آشنا شویم.
ترکمن صحرا کجاست؟
ترکمن صحرا، سرزمینی سرشار از زیبایی، فرهنگ و تاریخ، در شمال شرق ایران واقع شده است. این منطقه که بخش هایی از استان های گلستان و خراسان شمالی را دربرمی گیرد، از شمال به جمهوری ترکمنستان، از شرق به خراسان شمالی، از غرب به دریای خزر و از جنوب به کوهپایه های البرز محدود می شود. ترکمن صحرا از تنوع طبیعی چشمگیری برخوردار است. دشت های وسیع، تپه ماهورها، جنگل های انبوه، سواحل نیلگون دریای خزر و تالاب های متعدد، زیبایی این منطقه را دوچندان کرده اند. آب و هوای ترکمن صحرا در شمال گرم و خشک و در جنوب معتدل و مرطوب است. تنوع زیستی این منطقه بسیار بالا است و جانوران مختلفی مانند پلنگ، خرس قهوه ای، آهو، جبیر، فلامینگو و قو در آن زندگی می کنند. گشت و گذار در این منطقه، تجربه ای منحصر به فرد از طبیعت بکر و چشم نواز را به شما هدیه می دهد.
اکثریت مردم ترکمن صحرا از قوم ترکمن هستند که با حفظ اصالت و فرهنگ خود، به غنای فرهنگی این منطقه افزوده اند. ترکمن ها آداب و رسوم و سنت خاص خود را دارند که از جمله آن ها می توان به رقص چوب و موسیقی سنتی اشاره کرد. قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، سوزن دوزی و زیورآلات سازی از جمله صنایع دستی معروف ترکمن صحرا هستند. علاوه بر آن، ترکمن صحرا سابقه ای دیرینه و پر فراز و نشیب دارد. این منطقه در طول تاریخ محل سکونت اقوام مختلف و شاهد وقایع مهمی بوده است. وجود برج قابوس، دیوار گرگان، مقبره خالد نبی و سایر آثار باستانی، گواه تاریخ پربار این منطقه است. ترکمن صحرا، مملو از جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی است که هر گردشگری را مجذوب خود می کند.
تاریخچه ترکمن صحرا
همانطور که گفتیم ترکمن صحرا در طول تاریخ محل سکونت اقوام مختلف و شاهد وقایع مهمی بوده است. شواهد باستان شناسی نشان می دهد که از هزاران سال پیش، اقوام مختلفی در این منطقه سکونت داشته اند. مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان، هر کدام از این سلسله ها در دوره های مختلف بر ترکمن صحرا حکمرانی کرده اند.
از قرن پنجم هجری، اقوام ترک به تدریج به این منطقه مهاجرت کرده و در آن ساکن شدند و ایل های مختلف ترکمن مانندYomut، Goklen، Atabai و Ersari در این منطقه شکل گرفتند. خوارزمشاهیان نیز در قرن ششم هجری بر ترکمن صحرا حکمرانی می کردند؛ اما حمله مغول در قرن هفتم هجری، آسیب های زیادی به این منطقه وارد کرد.
صفویان در قرن دهم هجری بر ترکمن صحرا حکمرانی می کردند. در قرن های دوازدهم و سیزدهم هجری، جنگ های متعددی بین ایران و روسیه در این منطقه رخ داد؛ سپس در اواخر قرن سیزدهم هجری، ترکمن صحرا بین ایران و روسیه تقسیم شد. در سال ۱۳۷۶، استان گلستان با مرکزیت گرگان از استان مازندران جدا شد. امروزه ترکمن صحرا بخشی از استان های گلستان و خراسان شمالی است و مردم ترکمن که از اقوام اصیل ایرانی هستند، در این منطقه سکونت دارند.
پوشش گیاهی و جانوری ترکمن صحرا
ترکمن صحرا به دلیل تنوع آب و هوایی، از تنوع گیاهی بالایی نیز برخوردار است. در شمال ترکمن صحرا به دلیل بارش کم باران، پوشش گیاهی فقیرتر است و بیشتر شامل گیاهان شورپسند و مقاوم در برابر خشکی مانند گز و بوته های خاردار می شود؛ اما در جنوب ترکمن صحرا به دلیل بارش بیشتر، جنگل های انبوه و دشت های وسیع از چمنزارها وجود دارد. درختان جنگلی این منطقه شامل بلوط، توسکا، ممرز، راش و انجیلی می شود. در بخش های مرکزی و شرقی ترکمن صحرا نیز دشت های وسیع با پوشش گیاهی استپی و بوته های گز و تاغ به چشم می آید.
ترکمن صحرا زیستگاه جانوران متنوعی است. در بخش های شمالی و بیابانی، گرگ، روباه، خرگوش، موش صحرایی، جوجه تیغی، مار و آهو یافت می شوند و در بخش های جنوبی و جنگلی، پلنگ، خرس قهوه ای، گراز وحشی، مرال، شوکا، قوچ و میش، کبک و تیهو زندگی می کنند. در دشت های مرکزی و شرقی نیز آهو، جبیر، گورخر، گرگ، روباه، شغال و پرندگانی مانند دراج، کبوتر چاهی و سار به چشم می آیند. علاوه بر آن، در سواحل دریای خزر و تالاب های ترکمن صحرا، پرندگان مهاجر و آبزی مانند فلامینگو، قو، غاز و اردک نیز یافت می شوند.
جاهای دیدنی ترکمن صحرا
ترکمن صحرا، مملو از جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی است که هر گردشگری را مجذوب خود می کند. برخی از این جاذبه ها عبارتند از:
گنبد قابوس: برج گنبد قابوس یا میل گنبد، بلندترین برج آجری جهان و از شاهکارهای معماری ایرانی است که در شهر گنبد کاووس واقع شده است.
خالد نبی: آرامگاه خالد نبی، از زیارتگاه های مهم ترکمن ها و سایر مسلمانان است که در نزدیکی روستای گچی سو در شهرستان مراوه تپه واقع شده است.
هزار دره: منطقه هزار دره، شامل تپه ها و دره های متعدد و منظره ای بسیار زیبا و دیدنی است که در نزدیکی شهر کلاله واقع شده است.
آبشار کبودوال: آبشار کبودوال، بلندترین آبشار خزه ای ایران است که در دل جنگلی انبوه و در دامنه کوه هارون واقع شده است.
جزیره آشوراده: جزیره آشوراده، تنها جزیره ایرانی در دریای خزر است که در نزدیکی بندر ترکمن واقع شده است.
بندر ترکمن: اسکله بندر ترکمن با منظره ای زیبا از دریای خزر، مکانی مناسب برای تفریح و تماشای غروب آفتاب است. به علاوه، بازارچه مرزی بندر ترکمن با تنوع محصولات و قیمت مناسب، فرصتی برای خرید اجناس خارجی است.
کلاله: قله شاه جهان با ارتفاع ۳۹۶۰ متر، مرتفع ترین قله استان گلستان و مکانی مناسب برای کوهنوردی است و آبشار شیرآباد با ارتفاع ۲۵ متر و منظره ای زیبا، از جاذبه های طبیعی کلاله می باشد.
گمیشان: تالاب گمیشان با تنوع زیستی و پرندگان مهاجر، مکانی مناسب برای پرنده نگری و طبیعت گردی است و ساحل گمیشان با شن های نرم و منظره ای زیبا، از جاذبه های تفریحی گمیشان می باشد.
علاوه بر این جاذبه ها، دیدنی های دیگری نیز در ترکمن صحرا وجود دارند که هر کدام به لحاظ طبیعی، تاریخی و فرهنگی حائز اهمیت هستند.
بهترین زمان سفر به ترکمن صحرا
بهترین زمان برای سفر به ترکمن صحرا بهار (اواخر فروردین تا اواخر خرداد) و اوایل پاییز (اواخر شهریور تا اواخر مهر) است. در این ایام، آب و هوا ملایم و دلپذیر است و طبیعت در زیباترین حالت خود قرار دارد.
در بهار دشت های ترکمن صحرا پوشیده از گل های رنگارنگ می شوند. آبشارها پرآب هستند و هوا خنک و لطیف است. در اوایل پاییز هوا هنوز گرم و آفتابی است، بارش ها کم است و رنگ های پاییزی به طبیعت زیبایی خاصی می بخشند. در تابستان هوا گرم و خشک است. ممکن است بارندگی های رگباری رخ دهد و برای سفر به مناطق بیابانی و دشت ها مناسب نیست. در زمستان هوا سرد و گاهأ همراه با برف و باران است. برخی از مناطق کوهستانی ممکن است مسدود شوند بنابراین برای سفر به مناطق کوهستانی و جنگلی مناسب نیست.
بهترین مسیر دسترسی به ترکمن صحرا
ترکمن صحرا در شمال شرق ایران واقع شده است و بخش هایی از استان های گلستان و خراسان شمالی را شامل می شود. بهترین مسیر دسترسی به این منطقه به مبدا سفر شما بستگی دارد.
اگر از تهران سفر می کنید:
با خودروی شخصی: مسیر اول از جاده فیروزکوه به سمت ساری است. سپس از ساری به شهرهای نکا، بهشهر، گلوگاه و نوکنده رفته و به بندر گز برسید. از بندر گز تا بندر ترکمن نیز فاصله کوتاه ۲۰ کیلومتر است.
با هواپیما: می توانید با هواپیما به گرگان بروید و سپس با تاکسی یا اتوبوس به شهرهای مختلف ترکمن صحرا مانند گنبد کاووس، بندر ترکمن یا کلاله سفر کنید.
با قطار: قطار تهران-گرگان نیز شما را به گرگان می برد و سپس می توانید با تاکسی یا اتوبوس به مقصد نهایی خود در ترکمن صحرا برسید.
اگر از شمال ایران سفر می کنید:
با خودروی شخصی: می توانید از جاده هراز یا فیروزکوه به سمت مازندران رفته و از شهرهای آمل، قائم شهر، ساری و نکا به سمت ترکمن صحرا حرکت کنید.
با اتوبوس: اتوبوس های متعددی از شهرهای مختلف مازندران مانند ساری و گرگان به شهرهای ترکمن صحرا مانند گنبد کاووس، بندر ترکمن و کلاله وجود دارند.
اگر از مشهد سفر می کنید:
با خودروی شخصی: می توانید از جاده مشهد-قوچان به سمت کلاله حرکت کنید.
با اتوبوس: اتوبوس های متعددی از مشهد به شهرهای ترکمن صحرا مانند گنبد کاووس، بندر ترکمن و کلاله وجود دارند.
سخن آخر
در سفر به ترکمن صحرا از گشت و گذار در دشت ها و تپه های سرسبز، تماشای طلوع و غروب خورشید در دریای خزر، و تجربه سکوت و آرامش طبیعت لذت ببرید. با فرهنگ و آداب و رسوم خاص ترکمن ها و موسیقی و رقص سنتی آن ها آشنا شوید، و طعم غذاهای محلی خوشمزه را بچشید. ترکمن صحرا، سرزمینی با طبیعت بکر و منحصر به فرد، فرهنگ و آداب و رسوم خاص و مردمی خونگرم و مهمان نواز، تجربه ای متفاوت از سفر را برای شما رقم خواهد زد.
