جنگل های هیرکانی کجاست و چطور می‌توان به آن‌ها وارد شد؟

جنگل های هیرکانی را باید جزو ارزشمندترین منابع طبیعی مشترک میان ایران و آذربایجان دانست. پیشنهاد می‌کنیم زودتر، ورود به آن‌ها و لذت بردن از جنگل هیرکانی را در برنامه خود قرار بدهید، چرا که با سرعت بالایی در حال نابودی هستند!

جنگل های هیرکانی را ما ایرانیان با عنوان «جنگل های شمال» یاد می‌کنیم. به عبارتی بخش قابل توجهی از جنگل هایی که در سرسبزترین نقاط شمال کشورمان قرار دارند، بخشی از هیرکانی به شمار می‌روند. آن‌ها در ضلع جنوبی دریای خزر واقع شده‌اند. نکته مهم درباره آن‌ها، اشتراکشان بین ایران و آذربایجان است. به عبارتی قسمت‌هایی از این منابع طبیعی ارزشمند در کشور آذربایجان قرار دارند.

عمر آن‌ها بیش از چیزی است که تصور می‌کنید. حتی برخی باستان شناسان، که نظریه آن‌ها کمتر مورد قبول قرار گرفته است، عمر جنگل های هیرکانی را مساوی با آخرین زمان حضور دایناسورها روی کره زمین (حدود 65 میلیون سال پیش) می‌دانند! در صورتی که زیاد اهل سفر به شهرهای شمال ایران بوده و مخصوصا به جنگل‌گردی علاقه زیادی دارید، پیشنهاد می‌کنیم در سفر بعدی خود به تور باکو قسمت‌هایی از این جنگل‌ های سرسبز که در کشور آذربایجان قرار گرفته‌اند را نیز تماشا کنید.

تاریخچه طولانی جنگل های هیرکانی

در دنیا، تعداد انگشت شماری جنگل با چنین قدمت طولانی وجود دارد، به همین دلیل نمونه‌های شبیه به جنگل های هیرکانی را فسیل‌های زنده یا موزه طبیعی می‌نامند. بد نیست بدانید منظور از هیرکان، اسم قبلی گرگان در زبان مازنی است. این بخش از ایران را با نام‌های جرجان یا ورکان نیز می‌شناسند. ورکان، اسمی است که حتی روی کتیبه‌ها به جا مانده از دوران هخامنشیان نیز دیده می‌شود که مهر تاییدی بر قدمت بالای منطقه نام برده است.

جنگل های هیرکانی از منطقه‌ای با همین نام در کشور آذربایجان آغاز شده و در کشورمان، از آستارا تا گرگان ادامه پیدا می‌کند. همانطور که گفتیم، این ناحیه سرسبز در واقع لبه جنوبی دریای خزر محسوب می‌شود. جنگل هایی از نوع هیرکانی در شرایط جغرافیایی اروپا و سیبری دوام نیاورده و با سرما، میانه خوبی ندارند؛ آب و هوای معتدل جنوب درباره خزر برایشان ایده‌آل است. گفتنی است ارتفاع جنگل ها از سطح دریا محاسبه شده و تا بیشترین حد، به 2800 متر می‌رسد.

اکنون مساحت جنگل های هیرکانی در حالی 55100 کیلومتر مربع است که نیمی از آن منقرض شده است. از طرفی از مساحت یاد شده، تنها 10 درصد بخش‌ محافظت شده است و مابقی، به امان خدا رها شده‌اند. به همین دلیل افرادی در آن‌ها برای سود خود، اقدام به قطع درختان می‌کنند. بر اساس آخرین آمارها، نزدیک به سیصد پرنده، صد پستاندارد و صد و پنجاه نوع از انواع گیاهان در جنگل های هیرکانی وجود دارند. در نتیجه از بین رفتن آن‌ها، علاوه بر از دست دادن ارزشمندترین و قدیمی‌ترین منابع طبیعی تاریخ، سبب انقراض تعداد بسیار زیادی موجود زنده نیز خواهد شد.

فواید بسیار زیادی می‌توان برای این جنگل ها تعریف کرد. به عنوان نمونه، در روزهایی که هوای شهرهای پرجمعیت و صنعتی همچون تهران و اصفهان به شدت آلوده می‌شود، برای رهایی از شر آلودگی و فراهم شدن امکان تنفس در هوایی پاکیزه، به کدام قسمت از کشور پناه می‌آورید؟؟ جنگل های هیرکانی را را باید در حکم ریه کشور دانست. از طرفی بدون وجود آن‌ها، سیل شهرهای شمالی ایران را نابود خواهد کرد. اکنون می‌توان دلیل خوبی برای سیل‌های شدیدی که در برخی شهرهای کشورمان رخ می‌دهد را دریافت؛ جنگل‌زدایی، به بروز این دسته حوادث ناگوار طبیعی منجر خواهد شد.

بعد دیگر مزیت آن‌ها، صنعت گردشگری است که متاسفانه تا امروز کمتر به آن بها داده شده است. همانطور که گفتیم، جنگل های نام برده جزو قدیمی‌ترین‌ها در سراسر دنیا محسوب می‌شوند، به همین دلیل توریست‌های زیادی مشتاق ماجراجویی در این میراث کهن کره زمین هستند.

جنگل های هیرکانی متعلق به کدام کشور است؟

درخواست کشور آذربایجان به منظور ثبت این منابع طبیعی به اسم خود، از آن جایی که بخش عمده‌ای از جنگل های هیرکانی در ایران قرار دارد، رد شد. در ادامه پیشنهاد ثبت آن‌ها به صورت مشترک بین دو کشور مطرح شد. در آذربایجان، روستایی به نام هیرکان وجود دارد. از طرفی ایران، استانی با همین نام در اختیار دارد. مطرح شدن این دسته ادعاها در نهایت یونسکو را مجبور کرد این منابع ارزشمند را بین ایران و آذربایجان مشترک اعلام کند.

بد نیست بدانید جنگل ابر که نه تنها ایرانیان، بلکه توریست‌های زیادی را نیز شیفته خود کرده است، بخشی از جنگل های هیرکانی به شمار می‌رود. اینجا مکانی است که منطقه‌ای پوشیده‌ای از ابر زیر پایتان قرار می‌دهد. به عبارتی به جای این که همانند همیشه ابرها را بالای سر خود مشاهده کنید، آن‌ها را زیر پای خود خواهید دید.

در منطقه نام برده، ضخامت کوه‌ها کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه ابرها از لابه‌لای آن‌ها به سمت محیط سرسبز شروع به حرکت می‌کنند. اختلاف فشار، دلیل بروز چنین اتفاقی است. متاسفانه بهره‌برداری‌های منفعت‌طلبانه، این منابع طبیعی ارزشمند را به سوی نابودی سوق داده است. امیدواریم برای حفاظت از چنین منابعی که شکل‌گیری دوباره آن‌ها به میلیون‌ها سال زمان نیاز دارد، اقداماتی صورت بگیرد.