9 مورد از دیدنی ترین آثار تاریخی ترکیه که حتما باید دید

ترکیه را بیشتر به خاطر شهرهای ساحلی و بسیار زیبای آن می‌شناسند، در حالی که بیشترین اهمیت آن، در دل داشتن تاریخچه‌ای کهن از تمدن‌های قدیمی مخصوص امپراطوری عظیم روم است. در این مطلب با 9 مورد از دیدنی ترین آثار تاریخی ترکیه آشنا خواهیم شد.

امپراتوری عثمانی که پیش از جمهوری ترکیه کنونی برای بیش از 500 سال قدرت را در مسند قدرت بود، روزگاری بخش‌های بزرگی از خاورمیانه و جنوب شرقی اروپا را تحت سلطه داشت. شبه جزیره آناتولی گستره وسیعی از ترکیه امروزی را در بر می‌گرفت. این شبه جزیره همواره یکی از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی دنیا بوده است، به طوری که نخستین سری سکونت گزیدن انسا‌ن‌ها و تمدن‌هایی در آن به اوایل دوران نوسنگی مربوط می‌شود.

اهمیت آثار تاریخی ترکیه در تاریخچه تمدن بشریت

ترکیه پیش از حکومت هخامنشی، در اختیار حکومت دولت شهرهای گوناگونی مانند لودیه و ایونیا قرار داشت. با گذر زمان، امپراطوری هخامنشی چیزی حدود 2500 سال پیش موفق شد دولت‌های یاد شده را از بین برده و منطقه‌ای که امروز تحت عنوان ترکیه شناخته می‌شود را تحت فرمان خود بگیرد. متاسفانه این عظمت بعد از حمله اسکندر مقدونی از بین رفت. در ادامه، گوشه‌ای از ترکیه دست سلوکیان افتاد و مدتی بعد در اختیار رومیان قرار گرفت. این بررسی‌ها به خوبی نشان می‌دهند چرا آثار تاریخی ترکیه تا این اندازه برای تاریخچه تمدن جهانی دارای اهمیت هستند. تور استانبول و دیگر شهرهای ترکیه نیز در کنار طبیعت بکر، به خاطر این آثار باستانی جذابیت دارند.

امپراطوری روم از مشکل بزرگ بودن بیش از حد وسعت رنج می‌برد! در نتیجه، در سال 359 میلادی، شهر قسطنطنیه یا همان استانبول کنونی به عنوان پایتخت انتخاب شد. این اقدام، زمینه تقسیم فرمانروایی به دو نیمه شرقی و غربی را فراهم کرد. بعد از این اتفاق، امپراطوری روم شرقی یا بیزانس منطقه‌ای که امروز در اختیار کشور ترکیه قرار دارد را در اختیار گرفت. بعدتر، ترکان عثمانی بیزانس را بعد از حدود هزار سال فرمانروایی از تاریخ حذف کردند. آن‌ها تا اوایل قرن بیستم بر کشور حکمرانی کردند، تا این که پدر ترکیه معاصر، مصطفی کمال آتاترک، جمهوری ترکیه را بنا کرد.

جالب است بدانید از 10 اثر باستانی تاریخی ترکیه که در ادامه معرفی خواهیم کرد، 2 مورد جزو عجایب هفتگانه دنیا به شمار می‌روند. همچنین تعداد آثار باستانی ترکیه به حدی است که 15 مورد آن‌ها در سایت میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. شهرهایی همچون استانبول، مملو از آثار تاریخی اغلب دارای پیشینه‌ای بسیار طولانی هستند،‌ اما 10 اثر تاریخی ترکیه که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، از اهمیت بسیار بیشتری در مقایسه با بقیه برخوردار هستند.

1- شهر تروآ (Troy)

پیشتر تصور می‌شد شهر تروا افسانه‌ای بیش نیست، اما بعد از کشف شدن خرابه‌های آن در سال 1870 میلادی در تپه حصارلیق آناتولی، شمال شرقی ترکیه، مشخص شد این شهر افسانه‌ای واقعا وجود داشته است! این نکته‌ای بسیار عجیب درباره یکی از دیدنی ترین آثار تاریخی ترکیه است، چرا که هم در واقعیت و هم در افسانه‌ها ریشه دارد.

حین جنگ تروا، با هدف پس گرفتن هلن، یونانی‌ها در نهایت وادار به تسلیم شده و تصمیم گرفتند برای نشان دادن نیت خیرخواهانه خود، یک اسب چوبی بسیار بزرگ را به عنوان هدیه برای مردم تروا بفرستند. البته این کار در اصل با نیتی خون آلود صورت گرفته بود، چرا که درون اسب چوبی، تعداد زیادی سرباز مخفی شده بود و توانستند با این ترفند به دل شهر راه پیدا کنند. در نتیجه، زمینه برای شکست قلعه تروا فراهم شد. حتی یکی فیلم سینمایی فوق‌العاده پیرامون این حادثه ساخته و در تاریخ سینمایی جاودانه شد.

2- تمدن خاتوشا (Hattusha)

بخش قابل توجهی از قدیمی ترین آثار تاریخی ترکیه به تمدن خاتوشا مربوط می‌شوند. تاریخچه این تمدن باستانی به حدود 1600 الی 1200 سال قبل از میلاد مسیح (3500 سال پیش) برمی‌گردد! در منطقه یاد شده امپراطوری هیتی ایجاد و گسترش یافت. می‌توان آن را به نوعی در میانه شام و بین‌النهرین دانست. فرمانروایی هیتی شهر خاتوشا را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرده بود. اگر بخواهیم موقعیت کنونی این شهر، که امروز دیگر وجود ندارد، را به طور تقریبی بیان کنیم، باید آن را نزدیک به دریای سیاه و منطقه بوگازکالا بدانیم. ستون‌های سنگی بیرون آمده از زمین که به وسیله تعدادی دیوار محافظت می‌شوند، جزو دیدنی ترین آثار تاریخی ترکیه در این منطقه به شمار می‌روند. دروازه‌های سنگی ساخته شده به شکلی بسیار استادانه بخش دیگری از مکان‌های دیدنی خاتوشای باستان به شمار می‌روند.

بد نیست برای درک ارزش آثار باستانی ترکیه در این منطقه کمی بیشتر با تاریخچه امپراطوری هیتی آشنا شوید. مردم ساکن در این فرمانروایی را با نام هیتیان می‌شناختند. آن‌ها به خاطر داشتن توانایی بالا در ساخت بناها و سازه‌های مختلف و همچنین استفاده از ارابه معروف بودند. آن‌ها جزو معدود تمدن‌های پیشرو در عصر آهن تلقی شده و قادر بودن با استفاده از این ماده اشیای مختلفی بسازند.

3- شهر اِفِسوس (Ephesus)

به عنوان یکی از باارزش‌ترین، قدیمی‌ترین و بزرگترین آثار تاریخی ترکیه باید به بقایای شهر افسوس اشاره کرد. اِفِسوس جزو شهرهای آناتولی به شمار می‌رفت و امروز ویرانه‌هایی از آن، به عنوان جاذبه‌های گردشگری، در سه کیلومتری شهر سلجوک ازمیر ترکیه قابل مشاهده است. افسوس جزو قدیمی‌ترین شهرهای تمدن باستان به شمار رفته و برخی قدمت آن را حدود 5 هزار سال پیش می‌دانند. گفته می‌شود تا پیش از این که شهر تحت کنترل یونانی‌ها قرار بگیرد، به عنوان پایتخت پادشاهی آرزاوا (Arzawa) شناخته می‌شد.

بخش قابل توجهی از سازه‌هایی که امروز ویرانه‌هایی از آن‌ها به عنوان قدیمی ترین آثار باستانی ترکیه باقی مانده است، در زمان قرارگیری شهر در اختیار یونانونی ساخته شدند. شروع این دوره از سال 129 میلادی به بعد بود، به همین دلیل از شهر افسوس قبل از میلاد، کمتر چیزی اکنون به یادگار باقی مانده است. جالب است بدانید معبد آرتمیس به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان در شهر افسوس واقع شده است.

4- کوه نمرود (Nemrut)

کوع نمرود را باید یکی از اعجاب‌آورترین آثار تاریخی ترکیه دانست. در ارتفاع پنجاه متری آن، مجسمه‌هایی غول‌پیکر به شکل سر انسان قابل مشاهده است. آن‌ها در واقع ترکیبی از اساطیر ایرانی، یونانی و ارمنی به شمار می‌روند. گفته می‌شود آن‌ها پیشتر کاملتر بوده و شکل بدن را نیز شامل می‌شدند، اما بعد از تخریبشان به دست عده‌ای، امروز تنها سرهای مجسمه‌ها باقی مانده است. طبق اسناد تاریخی، آن‌ها برای محافظت از مقبره آنتیوخوس اول، پادشاه کوماژن، ساخته شدند.

طبق تعریفی دیگر، آن‌ها بخشی از یک معبد باستانی بزرگ به شمار می‌روند. در تاریخ، پادشاهی کوماگنه به عنوان یک امپراطوری مستقل که حدود 100 سال قبل از میلاد در جنوب شرقی آناتولی ایجاد شده بود، یاد می‌شود. در این امپراطوری تلاش شده بود مردمانی از جامعه‌ها، دین‌ها، مذهب‌ها و فرهنگ‌های مختلف کنار یکدیگر جمع شوند. پادشاه با نیت در اختیار داشتن محافظت خدایان و حفظ مردم از بلا، تعدادی معبد در سرتاسر منطقه تحت اختیار کوماگنه ایجاد کرد و کوه نمرود یکی از همان‌ها محسوب می‌شود.

5- چتل‌ هویوک (Çatalhöyük)

این یکی دیگر از قدیمی ترین آثار تاریخی ترکیه به شمار رفته و تاریخچه آن به دوران نوسنگی برمی‌گردد. چتل هویوک در دشت قونیه آناتولی قرار داشته و باستان شناسان، قدمت آن را بین 6500 الی 5700 سال قبل از میلاد (9000 سال پیش) می‌دانند! به عبارتی چتل هویوک یکی از نتایج اولین سری تلاش‌های انسان برای شروع زندگی به صورت شهری محسوب می‌شود. باستان شناسان آن را به عنوان پیچیده‌‌ترین و بزرگترین قسمت‌های به جا مانده از دوران نوسنگی می‌دانند که تا امروز کشف شده است. در سال 2012 این اثر تاریخی ترکیه به عنوان گنجینه‌ای بسیار ارزشمند در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. جالب است بدانید این سایت در سال 1950 و طی یک سری اکتشافات در منطقه کشف شد.

به عنوان برخی آثار کشف شده از چتل هویوک می‌توان به تعدادی کتیبه و سنگ نوشته در کنار تعدادی نقاشی روی سنگ اشاره کرد. این سازه به حدی پیچیده طراحی شده که تاریخ شناسان، با در نظر گرفتن قدمت نزدیک به 9 هزار ساله آن، مات و مبهوت باقی می‌مانند. از همین حیث، آن را نمی‌توان با هیچ سازه باستانی دیگری مقایسه کرد.

گفته شده مردم ساکن در این ناحیه، از طریق شکار حیوانات روزی خود را تامین می‌کردند. با گذر زمان، رفته رفته منطقه تبدیل به یک روستای دائمی شد. بعد از شکل‌گیری چندین روستا در کنار هم، در نهایت مجموع آن‌ها تبدیل به یک شهر شد. جمعیت شهر یاد شده چیزی حدود 10 هزار نفر تخمین زده می‌شود. نکته جالب درباره آن، سبک طراحی خاص و منحصربه‌فردش در مقایسه با دیگر شهرهای باستانی بسیار قدیمی محسوب می‌شود. در چتل هویوک، یکی از قدیمی ترین و خاص‌ترین آثار تاریخی ترکیه و جهان، برخلاف چند شهر مربوط به دوران نوسنگی دیگر همچون اریحا خبری از محل‌های برای رفت و آمد در قالب کوچه و خیابان نبود. به همین دلیل خانه‌ها به یکدیگر چسبیده بوده و راه ورود به آن‌ها از طریق بام بود! یکی از دلایل این نوع معماری شهری، افزایش توان استراتژیک به منظور دفاع از شهر در برابر حملات بوده است.

6- تپه‌ی گوبکلی (Göbekli)

ایین تپه در فاصله 10 کیلومتری شانلی‌ اورفه، واقع در جنوب کشور ترکیه، قرار گرفته است. داشتن قدمتی 11 هزار ساله سبب شده تپه گوبکلی نه تنها جزو خاص‌ترین آثار تاریخی ترکیه بلکه جزو ارزشمندترین و قدیمی‌ترین آثار به جای مانده از تمدن‌ها‌ی بسیار قدیمی در سرتاسر دنیا به شمار می‌رود. اینجا مملو از سازه‌های بزرگ سنگی است که به شکلی بسیار استادانه حجاری شده‌اند. نکته بسیار جالب‌تر اینجاست که طبق تحقیقات، سازه‌های سنگی یاد شده با استفاده از ابزارآلاتی بسیار پیشرفته حکاکی شده‌اند. این موضوع با در نظر گرفتن قدمت حدود 11 هزار ساله‌ آن‌ها بسیار تعجب‌‌آور می‌شود!

تپه‌ی گوبکلی به طور تصادفی توسط یک چوپان کشف شد. طبق یافته‌های باستان شناسان، حین ساخت محوطه‌های سنگی، داخل آن‌ها به وسیله خاک، سنگ و تعداد زیادی از استخوان‌های حیوانات مختلف پر می‌شد. در خرابه‌های سازه‌های سنگی تپه‌ی گوبکلی بیش از چند ده هزار استخوان شکسته‌ حیوانات مختلف یافت شده است.

7- مسجد (کلیسای) ایا صوفیه (Hagia Sophia)

مسجد ایا صوفیه استانبول که برخی آن را با وجود بی‌شمار مکان دیدنی و جاذبه گردشگری شهر استانبول، معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین می‌دانند، یک کلیسای مسیحی بسیار قدیمی بوده و ساخت سازه اولیه آن به سال 537 میلادی و در زمان امپراطوری بیزانس برمی‌گردد. تا حدود هزار سال و زمان فتح شدن شهر قسطنطنیه (استانبول کنونی)، این بزرگترین کلیسای دنیا محسوب می‌شد. در سال 1453 و زمان که سلطان محمد فاتح، با فتح شهر قسطنطنیه سبب سقوط امپراطوری هزار ساله بیزانس شد، یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی ترکیه از کلیسا به مسجد تغییر کاربری پیدا کرد.

در طی حکومت امپراطوری عثمانی به کشور، بنا با عنوان مسجد ایا صوفیه شناخته می‌شد. بعد از پیروزی جمهوری ترکیه در ادامه سقوط فرمانروایی عثمانی، ایا صوفیه تبدیل به یک موزه شد و هم‌اکنون جزو مهم‌ ترین، دیدنی ترین و باشکوه‌ ترین آثار تاریخی ترکیه به شمار می‌رود. با مراجعه به صفحه مطلب مسجد ایا صوفیه استانبول از طریق لینک بالا، اطلاعات بسیار کاملی درباره آن به دست خواهید آورد.

8- شهر بورسا (Bursa)

بورسا چهارمین شهر بزرگ ترکیه است. این شهر نزدیک به به آنکارا بوده و در مجاورت دریای مرمره قرار دارد. از بورسا به عنوان مهد تولد امپراطوری عثمانی یاد می‌کنند. وجود انبوهی از فضاهای سرسبز سبب شده این نام یونانی روی شهر گذاشته شود. روستای Cumalikizikk از جمله قدیمی ترین آثار تاریخی ترکیه و جزو جاذبه‌های گردشگری مهم شهر محسوب می‌شود. حین قدم زدن در آن، احساس می‌کنید با سفر در زمان، به دوران فرمانروایی عثمانی بازگشته‌اید، چرا که سبک معماری آن از قرن‌ها پیش دست نخورده باقی مانده است.

همانطور که انتظار دارید، با توجه به رویکرد دولت عثمانی برای ساخت مسجد در سرتاسر منطقه تحت اختیار خود تا جای ممکن، بخشی قابل توجهی از مکان‌های دیدنی بورسا و آثار تاریخی ترکیه واقع شده در آن، مساجد قدیمی یا کلیساهای بیزانسی تبدیل شده به مسجد به شمار می‌روند.

9- کاپادوکیا (Cappadocia)

کاپادوکیا یکی دیگر از آثار تاریخی ترکیه محسوب می‌شود.  پیشتر درباره هیتی‌ها توضیحاتی ارائه کردیم. حال باید بدانید در اواخر عصر برنز از کاپادوکیا با نام هتی (Hatti) یاد می‌کردند که به عنوان مرکز فرماندهی هیتی‌ها در خاتوشا به شمار می‌رفت. بعد از این که دوران فرمانروایی هیتی‌ها به پایان رسید، در کاپادوکیا حکومت ارباب رعیتی برقرار شد. در ادامه، قلعه‌هایی بسیار محکم در آن ساخته شده که به عنوان مکانی برای نگهداری برده‌های خارجی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. تعلق داشتن برخی شهرهای زیرزمینی این منطقه به عهد برنز سبب می‌شوند جزو قدیمی ترین آثار تاریخی ترکیه به شمار بروند.

شهرهای زیرزمینی واقع در کاپادوکیا جزو پیچیده‌ترین شهرهای زیرزمینی هستند که به وسیله تونل به یکدیگر متصل شده و ساختار بسیار پیچیده‌ای دارند. آن‌ها دارای هشت طبقه بوده و روزگاری از آن‌ها به منظور مخفی شدن و حفظ جان در برابر حملات امپراطوری‌های اعراب و ایرانی‌ها استفاده می‌شد. یکی دیگر از قسمت‌های دیدنی کاپادوکیا دره‌ای با همین نام است که محل قرارگیری آن بین دو روستای گورمه و کاوسین است. رنگی بودن صخره‌های واقع در این دره و صورتی-زرد-نارنجی بودن آن‌ها، دلیل اصلی این زیبایی وصف نشدنی محسوب می‌شود. همچنین مابین این صخره‌ها، کلیساهای بیزانسی متعددی پیدا خواهید کرد.