عمارت سرای کاظمی
عمارت کاظمی محله عودلاجان
در بافت محله قدیمی تهران خانه های تاریخی متعددی وجود دارد که چند مورد از این خانه ها مرمت شده اند و برای بازدید برای عموم قرار گرفته است. یکی از این خانه ها، عمارت سرای کاظمی در محله عودلاجان است و در این مقاله مجله گردشگری بیسان گشت مهر به معرفی عمارت سرای کاظمی عودلاجان می پردازد.
حیاط شمالی عکس: مرجان هوشیاری
عمارت سرای کاظمی کجاست؟
عمارت سرای کاظمی در محله ی امامزاده یحیی سر چال میدان، در کوچه ابوالقاسم شیرازی واقع شده است. این بنای قدیمی همه روز به جز پنجشنبه ها و جمعه ها به روی گردشگرها باز است.
محله ی امامزاده یحیی
محله یِ امامزاده یحیی خودش بخشی از محله یِ عودلاجان بزرگ است که در سر محله چال میدان تهران واقع شده است. این محله دارای راسته ها، گذرها، بافت تاریخی است که از اولین محله ها ی تهران قدیمی در عهد ناصری است. اگر چه که عودلاجان جزو اولین محله های شهر تهران است و قدمتش به زمان قاجار باز می گردد اما حضور چنار نهصد سال تهران و امامزاده یحیی پیشینه ای دیرینه تر را نشان می دهد. در این محله از خانه های قدیمی به نام سرای کاظمی وجو دارد که چون نگینی سبز در این محله قرار دارد.
امام زاده یحیی و چنار نهصد ساله. عکس : مرجان هوشیاری
تاریخچه ی عمارت کاظمی
تاریخچه ی عمارت کاظمی به دوران قاجار باز می گردد. این بنا متعلق به میرزا سید کاظم پسر میرزا هدایت الله تفرشی است که در سال ۱۲۲۶ در زمان محمد شاه قاجار وارد کارهای حکومتی گردید. در زمان ناصرالدین شاه هم اصطبل دار حکومتی بود که در کاخ گلستان مشغول به کار بود. میرزا سید کاظم در سفر ناصرالدین شاه به خراسان برای تیمار اسب ها همراه اردوی شاه بود و در همین سفر به خاطر خوش خدمتی به مستوفی گری اصطبل رسید. تا پایان عمرش مسئول اصطبل خانه، ایلچی خانه، زین خانه و کالسکه خانه بود. در اواخر عمرش هم لقب وزیر نواب دربار را از شخص شاهنشاه دریافت کرد.
جدای از این خانه زیبا میرزا سید کاظم در خیایان ری نبش کوچه باغ پسته بک مسجد و مدرسه ساخته است. نام مسجد و مدرسه هم کاظمیه هست. عمارت سرای کاظمی متعلق به میرزا سید احمد کاظمی است. در نقشه عبدالغفار آنچه که نشان می دهد در قسمت غربی این خانه تکیه عباس قلی و در سمت شرقی خانه، تکیه پهلوان شریف بوده است که امروزه این تکیه ها وجود ندارد. از خانه سید کاظم مستوفی بخش کوچکی باقی مانده است این خانه دارای یک مجموعه مفصل تر از آب انبار، مطبخ، اصطبل، اتاق های دور تا دور حیاط بوده است که امروزه فقط شاه نشین عمارت به همراه چند اتاق و سرداب را می بینید.
شاه نشین عمارت کاظمی عکس: مرجان هوشیاری
معماری عمارت کاظمی
عمارت کاظمی هم مانند دیگر خانه های هم دوره خودش سبک قاجاری دارد. در ورودی این خانه چندین پله می خورد که وارد حیاط می شوید و سبک این خانه هم گودال باغچه است. گودال باغچه سبک خانه های مرکزی ایران در شهرهای کاشان، اصفهان و یزد بود که به خاطر خنکی و جلوگیری دیواری های عمارت از ورود شن به داخل حیاط استفاده می شد. از این خانه دو حیاط باقی مانده است. حیاط بیرونی خانه داری حوضی چلیپایی و به شکل ترنج است. در پشت این حوض عمارت کاظمی وجود دارد. این عمارت شاه نشین سرای کاظمی است که همراهش دو اتاق گوشواره قرارد دارد و شاه نشینی که از هر دو طرف پنجره های رنگی ارسی را دارد. این نکته را فراموش نکنید که این خانه از معدود بناهای شهر تهران است که مرمت خوبی داشته است. عمارت کاظمی امروز ۱۸۰۰ متر مربع دارد.
بادگیر عمارت کاظمی عکس: مرجان هوشیاریاین عمارت دارای یک بادگیر چهار وجهی است و از معدود خانه های تاریخی تهران است که بادگیر آن به جای مانده است.در محله پامنار هم چندین خانه وجود دارد که دارای بادگیر است. مرکز شهر تهران از گذشته در تابستان ها گرم بوده است که برای خنک بودن آن ساکنین شهر در فصل تابستان بادگیر می ساخته اند. جدا از آن هم تمام خانه های قدیمی تهران دارای سردابه هستند. شاه نشین عمارت کاظمی از دو بخش تشکیل شده است. یکی سردابه یاهمان زیر زمین است و دیگری خود بنای شاه نشین به همراه دو راهرو و اتاق های گوشواره هست.
حیاط جنوبی سرای کاظمی عکس: مرجان هوشیاریدر قسمت جنوبی عمارت کاظمی حیاطی سرسبز قرار دارد که ورودی گوشواره ها هم با طاق های مقرنس کاری پوشیده شده است. در این حیاط چهار باغچه سرسبز و یک حوض قدیمی قرار دارد. حیاط جنوبی این خانه از حیاط شمالی آن زیباتر است. در این حیاط و بوستان کنار آن احتمالا در گذشته اتاق های متعددی به همراه اصطبل خانه و مطبخِ خانه بوده است که امروزه وجود ندارد. نمای این بنای قدیمی از دو طرف آجر ی است. این شاه نشین با پنجره های ارسی سه دری در قسمت شمال و جنوب تزیین شده است. از حدود ساعت ۱۱ صبح تا غروب آفتاب نور آفتاب از بین پنجره های رنگی عبور می کنند و شاه نشین آن را رنگارنگ می سازد .
مرمت عمارت کاظمی
عمارت کاظمی مخروبه ای در محله عودلاجان تهران بود که ذره ذره این بنا زنده شد. در سال ۱۳۷۹ه.ش در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و سپس شهرداری تصمیم به مرمت آن گرفت. ناگفته نماند بنا به شدت سست بود و احتمال تخریب کامل آن وجود داشت. این بنا جزو معدود بناهای تهرانی است که دارای مرمت خوبی است. تمام در اُرسی های چوبی تا آنجا که امکان داشت سم زدایی شدند و آن بخشی که مورد استفاده بود در داخل بنا قرار گرفت.
عکس قبل از مرمت سرای کاظمی عکس:روزنامه همشهرییکی از مرمتگر های سرای کاظمی استاد رحمت الله اسعدی بوده است که پانزده سال در زمینه مرمت خانه های تاریخی میدان حسن آباد، بازارچه بخش تاریخی کوچه مروی و خانه شعبان جعفری (شعبان بی مخ) را انجام داده است. اصلی که در مرمت بناهای تاریخی مهم است و آقای اسعدی هم بارها گفته است در استفاده از مصالح برای مرمت یک خانه باید همانند آن چیزی را استفاده کنیم که در اصل ساخت بنا به کار رفته است.در همین بنا تا آنجا که شده است آجر ها به شکل قدیمی ساخته شده است و در نمای بنا به کاربرده شده است که حدودا ده طرح دارد.
طرح های آجرکاری سرای کاظمی عکس: مرجان هوشیاریجدا از آن هم مهندس خواجه نوری کارشناس ارشد معماری از کشور ایتالیا بود که با نظارت و دقت عمارت سرای کاظمی را مرمت کردند، سقف بنا ترمیم شد و ستون های آجری که در وسط ساختمان است و وزن شاه نشین را متعادل می کند مرمت شد. در شاه نشین این عمارت دور تا دور اتاق های بالاخانه است که از اتاق گوشواره می توانید به آن بروید. داخل این خانه از گچ ساده استفاده شده است. البته احتمال میدهند که در گذشته دارای تزیینات معماری پرطمطراقی بوده است که در مرمت آن را به کار نبرده اند. عمارت کاظمی از معدود بناهای تهران است که دارای مرمت در خور و شایسته ای بوده است. در طرح آجر کاری آن هم از ده رقم آجر استفاده کرده اند.
شاه نشین سرای کاظمی عکس: مرجان هوشیاری
کاربری سرای کاظمی
عمارت کاظمی مدتی به عنوان خانه موزه تهران فعال بوده است. در زیر زمین این عمارت از سوی شهرداری موزه مردم شناسی فعال شده است که ویترین هایی از آثار ظروف و لوازم قدیمی دارد و در نمونه های مجسمه های مشاغل مختلف تهران در آن نگهداری می شود. در قسمت جنوب شرقی این خانه اتاق کوچکی قراردارد که به آن رخت شوی خانه می گفتند که خدمه خانه برای شستن لباس ها از آن استفاده می کرده اند. در قسمت شرقی هم دو ردیف اتاق ها در طبقه دوم قرار دارد که بخشی از اتاق های بزرگ این مجموعه بوده است.
سردابه سرای کاظمی عکس: مرجان هوشیاری
سخن پایانی
در این مقاله مجله گردشگری بیسان گشت مهر عمارت کاظمی را برای شما مخاطب های اهل سفر معرفی کرد. اگر دوست دارید این خانه و دیگر خانه قدیمی عودلاجان را ببینید می توانید در تور محله عودلاجان شرکت کنید و قصه و روایت های مختلف این خانه را بشنوید.
*وارد کردن نام و ایمیل اجباری است | در سایت ثبت نام کنید یا وارد شوید و بدون وارد کردن مشخصات نظر خود را ثبت کنید