کلیسای ایا ایرنه استانبول

معرفی کلیسای ایا ایرنه استانبول

کلیسای ایا ایرنه استانبول (Istanbul Hagia Irene Church) که آن را با نام موزه سنت ایرنه نیز می‌شناسند، یک کلیسای ارتدکس شرقی است. ایا ایرنه جزو معدود کلیساهای به جا مانده از دوران امپراطوری روم است که دولت عثمانی طی فرمانروایی خود، آن را تبدیل به مسجد نکرد!

فرمانروایان عثمانی طی حدود 600 سال دوران امپراطوری این سلسله، مساجد زیادی در مناطق تحت حکومتشان ساختند. یکی دیگر از اقدامات اغلب آن‌ها، تبدیل کلیساهای به جا مانده از دوران بیزانس به مسجد بود. به عنوان نمونه، مسجد ایا صوفیه استانبول به عنوان یکی از قدیمی‌ترین، مهم‌ترین، دیدنی‌ترین و تاریخی‌ترین مکان‌های گردشگری تور استانبول روزگاری یک کلیسا بوده است.

اما برخی بناها همچون کلیسای ایا ایرنه استانبول از این فرآیند جان سالم به در بردند. این کلیسا که امروز به عنوان موزه و سالن کنسرت کاربرد دارد، در حیاط بیرونی کاخ توپکاپی استانبول واقع شده است. کلیسای ایا ایرنه استانبول کنونی اهمیت خاصی برای پادشاهان مسیحی دوران بیزانس داشت، به طوری که آن را یکی از سه معبد اختصاص داده شده به صفات خدا می‌دانستند.

تاریخچه کلیسای ایا ایرنه استانبول

سنت ایرنه، نخستین کلیسای ساخته شده در قسطنطنیه به شمار می‌رود، به طوری که ساخت آن به قبل از ایجاد ایا صوفیه و حین تبدیل صورت کلونی تجاری یونان قدیم به پایتخت شرقی امپراتوری روم برمی‌گردد. بر اساس اسناد تاریخی، کنستانتین بزرگ در قرن چهارم دستور ساخت بنای کلیسای ایا ایرنه استانبول کنونی را داد. ساخت آن تا انتهای دوران حکمرانی وی (337 میلادی) به پایان رسید. تا پیش از ساخت ایا صوفیه، این کلیسا به عنوان یکی از مهم‌ترین معابد مسیحیت به شمار می‌رفت.

در سال 532 و در جریان شورش نیکا، که به خاطر محاکمه برخی اعضای تیم‌های ارابه‌رانی علیه امپراتور ژوستینین یکم به جان شهر قسطنطنیه افتاد، کلیسای ایا ایرنه یکی از مکان‌هایی بود که در کنار سایر بناها در آتش سوخت. گفته می‌شود طی این شورش گسترده، نیمی از قسطنطنیه نابود شد و نزدیک به 10 هزار نفر جانشان را از دست دادند. ژوستینین یکم سال‌ها بعد از خوابیدن آتش شورش، در سال 548 دستور داد کلیسا را مجددا بازسازی کنند.

نزدیک به 200 سال بعد و در جریان زلزله شدید سال 740 میلادی، کلیسای ایا ایرنه استانبول باز هم شدیدا تخریب شد. کنستانتین پنجم که در آن زمان امپراطور بیزانس بود، دستور داد تا بنا را بازسازی کرده و درونش را با موزاییک و نقاشی‌های دیواری تزیین کنند. برخی ترمیم‌ها و نقش و نگارهای انجام شده در آن زمان، هنوز در موزه ایا ایرنه استانبول قابل مشاهده هستند.

بعد از سقوط شهر قسطنطنیه به دست سلطان محمد فاتح در سال 1453،‌ که به پیروزی ترکان عثمانی و برچیده شدن حیات امپراطوری بیزانس ختم شد، کلیسا رفته رفته در حیات کاخ توپکاپی گنجانده شد. ارتش عثمانی تا سال 1826 از کلیسای ایا ایرنه استانبول به عنوان انباری برای ذخیره‌سازی تجهیزات نظامی و غنائم به دست آمده طی جنگ‌ها استفاده می‌کرد. البته در این حین، طی دوران امپراطوری سلطان احمد سوم، در سال 1726 بنا تبدیل به یک موزه ملی نظامی شد. تا سال 1978 و زمان تبدیل شدن کلیسای ایا ایرنه استانبول به وزارت فرهنگ ترکیه، همچنان به عنوان موزه‌ای برای نمایش ادوات جنگی کاربرد داشت.